Historia

Z kart historii…

HISTORIA
TOWARZYSTWA CHRYSTUSOWEGO
DLA POLONII ZAGRANICZNEJ

Towarzystwo Chrystusowe dla Polonii Zagranicznej zostało powołane do życia w 1932 r. przez Prymasa Polski Kardynała Augusta Hlonda. Domem macierzystym zgromadzenia stał się pałac wraz z majątkiem ziemskim w Potulicach. Był to dar hrabiny Anieli Potulickiej.

15 października 1932 r. rozpoczął się pierwszy kanoniczny Nowicjat. Jednym z ówczesnych nowicjuszy był pierwszy przełożony generalny i organizator zgromadzenia – ksiądz Ignacy Posadzy TChr. Prymas Hlond na początek września 1939 r., zaplanował objęcie przez Chrystusowców placówek zagranicznych. Niestety wybuch II wojny światowej przeszkodził w realizacji tych planów. Do wybuchu wojny Towarzystwo Chrystusowe liczyło 20. księży, 90. kleryków i 200. braci.

Po wybuchu wojny zgromadzenie straciło wszystkie domy i majątek. Jednak mimo wojny 43. kleryków przyjęło święcenia kapłańskie i podjęło pracę duszpasterską.

Po wojnie Towarzystwo Chrystusowe odzyskało dom na Ostrowie Tumskim w Poznaniu oraz dom w podpoznańskim Puszczykowie. Księża Chrystusowcy objęli także placówki na Pomorzu Zachodnim, a 6 maja 1945 r. ksiądz Florian Berlik odprawił pierwszą Mszę świętą w wyzwolonym Szczecinie. Do dzisiaj księża chrystusowcy obsługują 19. parafii na terenie archidiecezji szczecińsko – kamieńskiej. Pracują także w archidiecezji gdańskiej, poznańskiej, wrocławskiej oraz diecezji koszalińsko – kołobrzeskiej.

W 1948 r. zmarł założyciel Towarzystwa Chrystusowego – Prymas Polski Kardynał August Hlond. Dwa lata po Jego śmierci odbyła się pierwsza Kapituła Generalna, która odtąd zbiera się co 6 lat, aż po dzień dzisiejszy. Od roku 1933, aż do roku 1968 przełożonym generalnym był ks. Ignacy Posadzy TChr. Jego następcami byli: ks. Florian Berlik (1968–1969), ks. Wojciech Kania (1970–1976), ks. Czesław Kamiński (1976–1983), ks. Edward Szamanek (1983–1989), ks. Bogusław Nadolski (1989–1995), ks. Tadeusz Winnicki (1995–2007), ks. Tomasz Sielicki (2007-2013), ks. Ryszard Głowacki (2013-2019) i obecny przełożony ks. Krzysztof Olejnik (od 2019).

Od 1957 r. księża i bracia wyjeżdżali do pracy na emigracji. Jednak przełom nastąpił w latach 70., kiedy ówczesny przełożony generalny ksiądz Czesław Kamiński, erygował kanonicznie sześć prowincji zagranicznych: południowo – amerykańską, północno – amerykańską, australijską, francuską, niemiecką oraz brytyjską. Chrystusowcy pracują także na Białorusi i Ukrainie oraz w Kazachstanie.

W dobie zjednoczonej Europy, otwartych granic, nasilonego ruchu emigracyjnego, misja Towarzystwa Chrystusowego dla Polonii Zagranicznej jest wciąż żywa i aktualna.

 

CZCIGODNY SŁUGA BOŻY
AUGUST KARDYNAŁ HLOND
ZAŁOŻYCIEL TOWARZYSTWA CHRYSTUSOWEGO

August kard. Hlond urodził się 5 lipca 1881 roku w Brzęczkowicach k. Mysłowic. W 1896 r. wstąpił do nowicjatu Towarzystwa Salezjańskiego. W rok później złożył profesję zakonną. W latach 1897 – 1900 studiował na Uniwersytecie Gregoriańskim w Rzymie, studia ukończył doktoratem z filozofii. Dnia 23 września 1905 r. otrzymał w Krakowie święcenia kapłańskie.

Wśród różnych funkcji w zgromadzeniu zakonnym pełnił obowiązki inspektora prowincji austro-węgiersko-niemieckiej we Wiedniu. Pius XI zamianował go 7 listopada 1922 r. administratorem apostolskim Górnego Śląska, a w 3 lata później biskupem diecezji katowickiej. Konsekrowany 3 stycznia 1926 r., w czerwcu tegoż roku został arcybiskupem Gniezna i Poznania oraz prymasem Polski. W 1927 roku otrzymał kapelusz kardynalski. W 1931 roku został protektorem polskiej emigracji na całym świecie. Trzykrotnie pełnił funkcję legata papieskiego na kongresach.

Niestrudzenie zaangażowany we wszechstronną opiekę nad emigracją polską, powołał do istnienia w roku 1932 Towarzystwo Chrystusowe dla Polonii Zagranicznej. Umarł 22 października 1948 r. w Warszawie. Pochowany został w katedrze św. Jana Chrzciciela na Starym Mieście.

SŁUGA BOŻY
KSIĄDZ IGNACY POSADZY
WSPÓŁZAŁOŻYCIEL TOWARZYSTWA CHRYSTUSOWEGO

Ks. Ignacy Posadzy urodził się 17 lutego 1898 r. w Szadłowicach koło Inowrocławia. Szkołę Podstawową ukończył w Szadłowicach, w roku 1905 uczestniczył we wrześnieńskim strajku dzieci. W latach 1908–1917 uczęszczał do gimnazjum w Inowrocławiu. Po maturze wstąpił do Wyższego Seminarium Duchownego w Poznaniu. Studia filozoficzno-teologiczne odbywał w Münster i Fuldzie. 19 lutego 1921 r. otrzymał święcenia kapłańskie w Gnieźnie. Był prefektem Seminarium Nauczycielskiego Męskiego, a potem Żeńskiego w Poznaniu, kapelanem Hufca Poznańskiego ZHP, współredaktorem „Biblioteki Kaznodziejskiej” i „Wiadomości dla Duchowieństwa”. Był członkiem Zawodowego Związku Literatów Polskich. Od roku 1922 odwiedzał ośrodki polonijne w Niemczech, Francji, Danii, Czechosłowacji i Rumunii. W roku 1929 oraz 1931 wizytował polskie placówki duszpasterskie w Brazylii, Argentynie i Urugwaju. W roku 1932 kardynał August Hlond, Prymas Polski, powierzył mu kierowanie nowo powołanym do istnienia Towarzystwem Chrystusowym dla Wychodźców. Do roku 1968 pełnił funkcję przełożonego generalnego Towarzystwa Chrystusowego dla Polonii Zagranicznej. Kapituła Generalna Towarzystwa Chrystusowego nadała mu w roku 1951 tytuł „Współzałożyciela”. W roku 1959 powołał do istnienia Zgromadzenie Sióstr Misjonarek Chrystusa Króla dla Polonii Zagranicznej. Zmarł 17 stycznia 1984 roku w Puszczykowie, jego ciało spoczęło wśród grobów chrystusowców na poznańskim Miłostowie, skąd później zostało przeniesione do kaplicy w Domu Głównym Towarzystwa Chrystusowego.

Tutaj można przejść do strony dotyczącej osoby ks. Ignacego Posadzego i jego procesu beatyfikacyjnego, gdzie znajduje się więcej informacji.

HISTORIA NOWICJATU
TOWARZYSTWA CHRYSTUSOWEGO

Potulice 1932-1939 

Zobacz na mapie

W dziejach każdej wspólnoty zakonnej ważnym miejscem jest dom macierzysty. W przypadku Towarzystwa Chrystusowego takim domem macierzystym jest zespół pałacowy, który był własnością hr. Potulickiej w Potulicach koło Nakła. Pałac ten stał się również domem nowicjackim.

Do Potulic jako pierwszy przyjechał ks. Ignacy Posadzy wraz 3 kandydatami na braci. Było to 23 sierpnia 1932 r. W chwili przyjazdu do Potulic, hr. Potulicka od dwóch lat była unieruchomiona przez paraliż nóg. Na potrzeby nowicjatu Towarzystwa Chrystusowego odstąpiła: 3 sale na mieszkanie ks. Posadzego i na salę wykładową; całą oficynę z jadalnią, gdzie zamieszkali nowicjusze; oraz całą kapelanię jako mieszkanie dla braci. Do dyspozycji nowicjatu była też oddana kaplica, położona 100 metrów od pałcu, oraz okalający park.

Pierwszy nowicjat w historii Towarzystwa Chrystusowego rozpoczął się 15 października 1932 r. Zachował się opis pierwszego dnia nowicjackiego, opisany w kronice przez kl. Józefa Miękusa: „Mało jest takich dni w życiu człowieka, który poświęcił się Bogu. Rozpoczął się uroczyście czas próby dla kleryków, rozpoczął się nowicjat Seminarium Zagranicznego. Kaplicę w przeddzień przybrano odświętnie, posadzkę usłano szkarłatnym dywanem, prezbiterium przyozdobiono palmami, ołtarz przystrojono w zieleń i kwiaty. Zebraliśmy się w sali rekreacyjnej, w imieniu ks. Kardynała – Prymasa przyjął nas ks. Rektor [ks. Posadzy] formalnie do nowicjatu. […] Po przemówieniu ks. Rektora 20 wybrańców kładzie się krzyżem na posadzkę, a lud i bracia śpiewają litanię do Wszystkich Świętych. Chwila niezapomniana. W niejednych oczach błyszczą łzy. Płaczą z radości mieszkańcy wioski„.

Hr. Aniela Potulicka krótko cieszyła się obecnością chrystusowców w jej pałacu. Zmarła bowiem 17 października 1932 r. Po jej śmierci chrystusowcy zajęli cały pałac potulicki, a na wiosnę 1933 r. została urządzona i erygowana kaplica w pałacu, dla której Prymas Założyciel zamówił u artysty Józefa Męciny-Krzesza obraz Świętej Rodziny wracającej z uchodźstwa.

Pierwszy nowicjat braci zakonnych rozpoczął się 18 marca 1933 r.

Pierwsza zaś profesja zakonna nowicjuszy kleryków miała miejsce 15 października 1933 r., a pierwsza profesja braci zakonnych – 25 marca 1934 r.

Pierwszym magistrem nowicjatu był sługa Boży ks. Ignacy Posadzy. Ks. Posadzy funkcję wychowawcy łączył z funkcją organizatora Zgromadzenia. Z powodu braku zachowanej dokumentacji z tamtego czasu, niemożliwym jest jednoznaczne stwierdzenie, w jakich latach ks. Ignacy był magistrem nowicjatu. Funkcję tę pełnił przez pierwsze lata, łącząc ją z obowiązkami przełożonego naczelnego i rozlicznymi wyjazdami. Wtedy obowiązek formacji spadał przede wszystkim na ks. Floriana Berlika. Śp. ks. Czesław Kamiński wspomina, że ks. Florian Berlik „został magistrem nowicjatu mając dwa lata kapłaństwa”, a zatem w 1936 roku.

W chwili wybuchu II Wojny Światowej nowicjat został ewakuowany i miał być kontynuowany w Łucku. Jednakże do tego miasta dotarł tylko jeden nowicjusz (był nim późniejszy br. Piotr Szafranek). Wszyscy inni zostali rozproszeni i udali się do domów rodzinnych.

Poznań 1945-1947

Zobacz na mapie

Po wojnie pierwsza grupa kleryków rozpoczęła kanoniczny nowicjat 15 września 1945 r. Mieścił się on w Domu Głównym w Poznaniu, na Ostrowie Tumskim, gdzie dziś znajduje się Wyższe Seminarium Duchowne Towarzystwa Chrystusowego. Do roku 1947 nowicjaty kleryków i braci były połączone, i miały jednego magistra.

W czasie od września 1945 r. do października 1946 r. magistrem nowicjatu był ks. Józef Grzelczak, któremu Prymas Założyciel udzielił dyspensy potrzebnej do pełnienia tego urzędu. Później magistrem nowicjatu został mianowany ks. Stanisław Grabowski, który jak narazie najdłużej pełnił funkcję magistra, bo aż 13 lat.

Ważną sprawą w tym okresie było uregulowanie przerw w składaniu ślubów zakonnych, jak też udzielanie dyspens od przerwanego nowicjatu. Dlatego to kard. Hlond, korzystając z nadzwyczajnych uprawnień Stolicy Apostolskiej, sanował wszystkie śluby składane w czasie wojny i pozwolił na składanie nowych ślubów zakonnych bez ponownego odbywania nowicjatu.

 

Morasko 1947-1952
– Nowicjat braci –

Zobacz na mapie

Z dniem 1 kwietnia 1947 r. nowicjaty kleryków i braci zostały rozdzielone. Nowicjat braci został przeniesiony do Moraska pod Poznaniem, gdzie zgromadzenie otrzymało placówkę duszpasterską.

Funkcję magistra nowicjatu braci pełnili: ks. Piotr Biolik (kwiecień 1947 – wrzesień 1947), ks. Czesław Czartoryski (wrzesień 1947 – maj 1948) i ks. Jan Otłowski (maj 1948 – 1952).

Jednak w roku 1952, z powodu małej liczby powołań na braci zakonnych, zlikwidowano osobny dla nich nowicjat i na powrót połączono go z nowicjatem kleryków.

Obecnie były dom nowicjacki dla braci zakonnych w Morasku jest własnością zgromadzenia Sióstr Misjonarek Chrystusa Króla dla Polonii Zagranicznej. Na tym terenie znajduje się dom generalny, postulat, nowicjat i dom rekolekcyjny Sióstr Misjonarek.

 

Puszczykowo 1947-1949

Zobacz na mapie

Po rozdzieleniu nowicjatu kleryków i braci, nowicjat kleryków został przeniesiony w czerwcu 1947 r. do domu Towarzystwa w Puszczykowie, do tzw. Betanii, przy ul. Szkolnej 3 (obecnie budynek ten znajduje się na ul. ks. Ignacego Posadzego 1). Dom ten był darowany chrystusowcom przez kard. Augusta Hlonda i był on zamieszkany przez Towarzystwo już od 1935 r.

Funkcję magistra pełnił cały czas ks. Stanisław Grabowski.

 

Ziębice 1949-1950

Zobacz na mapie

W roku 1949 nowicjat kleryków został przeniesiony do Ziębic na Dolnym Śląsku. Pobyt nowicjatu w Ziębicach nie trwał jednak długo, bo zaledwie rok.

Magistrem nowicjatu jest nadal ks. Stanisław Grabowski.

 

Bydgoszcz 1950-1958

Zobacz na mapie

W roku 1950 nowicjat kleryków został przeniesiony do Bydgoszczy, do domu Ojców Zgromadzenia Ducha Świętego przy ul. Kujawskiej (dzisiaj Aleje Jana Pawła II), który obecnie jest domem głównym prowincji tegoż zgromadzenia. Były to czasy największych represji komunistycznych, likwidowania domów zakonnych, Niższych Seminariów Duchownych, prasy katolickiej, itd. Mimo tego pierwszy nowicjat Towarzystwa Chrystusowego rozpoczynający się w Bydgoszczy w 1951 r. liczył aż 72 nowicjuszy.

W roku 1952, o czym było wspomniane powyżej, z powodu małej liczby powołań na braci, zlikwidowano osobny dla nich nowicjat i połączono go z nowicjatem kleryków.

Magistrem nowicjatu jest nadal ks. Stanisław Grabowski.

 

Morasko 1958-1959

Zobacz na mapie

W roku 1958 nowicjat kleryków i braci został z kolei przeniesiony do Moraska, gdzie wcześniej w latach 1947-1952 znajdował się już nowicjat braci Towarzystwa Chrystusowego. Ten rok nowicjatu w Morasku był zarazem ostatnim rokiem sprawowania funkcji magistra przez ks. Stanisława Grabowskiego. W roku bowiem 1959 ks. Stanisław zrezygnował z prowadzenia nowicjatu.

 

Ziębice 1959-1971

Zobacz na mapie

Po roku obecności nowicjatu w Morasku w 1959 r. po raz kolejny dom nowicjacki przeniesiono do Ziębic na Dolnym Śląsku. Po ustąpieniu ks. Grabowskiego, nowym magistrem został ks. Stanisław Kuczaik.

Później kolejnymi magistrami byli:
– od 1962 do 1968 roku – ks. Reinhold Kucza;
– od 1968 do 1969 roku – ks. Józef Bakalarz;
– od 1969 do 1970 roku – ks. Edward Janikowski.
W roku 1970 magistrem został mianowany ks. Jan Jabłoński.

 

Kiekrz 1971-1984

Zobacz na mapie

Z Ziębic, dekretem z dnia 8 maja 1971 r. ówczesny przełożony generalny ks. Wojciech Kania przeniósł nowicjat do wydzierżawionej od Zgromadzenia Sióstr Matki Bożej części domu zakonnego w Kiekrzu koło Poznania. Przełożonym domu został ks. Antoni Klein, a funkcję magistra nowicjatu pełnił do 1973 r. ks. Jan Jabłoński. Kolejnym magistrem nowicjatu od 1973 r. został ks. Stanisław Brzostek.

 

Mórkowo 1984-

Zobacz na mapie

Wreszcie 3 maja 1984 roku nowicjat został przeniesiony do Mórkowa koło Leszna, gdzie nadal do roku 1985 magistrem nowicjatu był ks. Stanisław Brzostek.

Kolejnymi magistrami byli później:
– 1985-1990 – ks. Krzysztof Ośka;
– 1990-1995 – ks. Władysław Kołtowski;
– 1995-2004 – ks. Adam Staszczak;
– 2004-2010 – ks. Jerzy Senderek.
– 2010-2013 –  ks. Bogusław Kozioł.
– 2013 – ks. Karol Kozłowski.